سەرۆکی کۆریای باکور لە کۆتا دەرکەوتنیدا لە کۆبوونەوەی نیشتمانی دایکان لە پیۆنگیانگ، بە گریانەوە داوا لە ژنانی وڵاتەکەی دەکات کە منداڵی زیاتر بخەنەوە. 
لە کۆبوونەوەی نیشتمانی دایکاندا، کە رێورەسمێکی فەرمییە و ساڵانە لە کۆریای باکور بەڕێوە دەچێت، کیم جۆن ئونی سەرۆکی وڵاتەکە وتاری پێشکەشکرد، بەڵام ئەوەی بووە جێگەی سەرنجی میدیاکان ئەوە بوو، کە بە درێژایی پێشکەشکردنی وتارەکەی کیم هەوڵی دەدا فرمێسک بە چاویدا نەیەتە خوارەوە و دەنگی دەلەرزی.
لە وتارەکەیدا، سەرۆکی کۆریای باکور لە کۆتاییدا گریا و هەر بە گریانیشەوە داوای لە ژنانی وڵاتەکەی کرد یارمەتی بەهێزکردن و زیادکردنی ژمارەی هاوڵاتییانی وڵاتەکە بدەن.
کیم لە کۆبوونەوەکەدا وتی: بەرزکردنەوەی رێژەی لەدایکبوون و دابینکردنی چاودێری و پەروەردەی باش بۆ منداڵەکانمان هەمووی بابەتێکی خێزانین کە دەبێت بە هاوکاری دایکانی وڵاتەکەمان چارەسەری بکەین.
بەپێی ئامارەکان شارەزایان دەڵێن، زۆرێک لە خێزانە نوێیەکانی کۆریای باکور لە منداڵێک زیاتریان نییە، چونکە پێویستیان بە پارەیەکی زۆر هەیە بۆ پەروەردەکردن و بەخێوکردنی منداڵەکانیان.
بەهۆی ئەوەی کە کۆریای باکور ئامارەکان دەپارێزێت و بڵاوکردنەوەیان سنووردار دەکات، ئەستەمە بە دیاریکراوی بزاندرێت کە رێژەی لەدایکبوون چەندە لە وڵاتەکەدا. 
حکومەتی کۆریای باشوریش دەڵێت، "لەماوەی 10 ساڵی رابردوودا رێژەی منداڵبوون لە کۆریای باکور کەمی کردووە.
بەپێی زانیارییەکان، تێکڕای لەدایکبوونی منداڵ بۆ هەر ژنێک لە ساڵی 2022دا 1.79 منداڵ بووە، لەکاتێکدا لە ساڵی 2024دا 1.88 منداڵ بووە بۆ هەر ژنێک.
شارەزایان دەڵێن، بانگەوازە فرمێسکاوییەکەی کیم جۆن ئون، یەک ناگرێتەوە لەگەڵ هەوڵەکانی حکومەتی کۆریای باکور بۆ کەمکردنەوەی رێژەی لەدایکبوون، کە کۆریای باکوور لە ساڵانی حەفتاکان و هەشتاکانی سەدەی رابردوودا جێبەجێیکرد بۆ خاوکردنەوەی گەشەی دانیشتووان لەدوای جەنگدا.
بەپێی راپۆرتێکی پەیمانگەی توێژینەوەی هیۆندا، کە دامەزراوەیەکی بیرکردنەوەی کۆریای باشوورە دەڵێت، کەمبوونەوەی هێزی کار دەتوانێت ئاسۆی ئابووری هەر وڵاتێک بەرەو تاریکی ببات، ئەمە بە بۆ کۆریای باکوور راستە، بە لەبەرچاوگرتنی کەمی سەرمایەی هاوڵاتیەکانیان.
وەک ئاماژەمان پێدا، نووسەرانی وڵاتەکە هۆکاری کێشەکەیان بۆ ئەو برسێتییە گەڕاندووەتەوە کە لە ساڵانی نەوەدەکاندا وڵاتی کۆریای باکووری گرتەوە، هاوکات، لەگەڵ ئەو سیاسەتانەی لە ساڵانی حەفتاکان و هەشتاکانی سەدەی رابردوودا کە تیایدا حکومەت زیادبوونی ژمارەی دانیشتووانیان سنووردار کرد.
بە وتەی توێژەرانی کۆریای باکور، ئەو نەوەیەی لە سەردەمی برسێتیدا گەورە بووە زۆربەیان بەدخۆراک بوون، دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر بەرهەمهێنان و ئاستی زاوزێیان هەبێت.
ژمارەی دانیشتووانی کۆریای باکوور نزیکەی 25 ملیۆن کەسە. ئەم وڵاتە بەهۆی برسێتییەکی کوشندە لە ساڵانی نەوەدەکان و کارەساتی سروشتی دیکە رووبەڕووی کەمیی خۆراکی توند بووەتەوە، کە ئێستاش هۆکارە بۆ کەمی ژمارەی دانیشتووان.

کیم جۆن ئون بە گریانەوە داوایەک لە ژنانی وڵاتەکەی دەکات

بۆچی بە ڕاخستنی فەرشی مۆر پێشوازی لە ترەمپ کرا؟

گرژییەکانی نێوان هیندستان و پاکستان تادێت بەرەو هەڵکشان دەچێت، لەگەڵ زیادبوونی ڕووبەڕووبوونەوە و بەزاندنی سنوورە سەربازییەکان، مەترسیی بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی لەلایەن هەردوو وڵاتەوە زیاتر دەبێت.
ئەم ناکۆکییە، مەترسی لەسەر ئاو و ئاسایشی ئابووری هەردوو وڵات و ناوچەکە دروست دەکات، ئەمەش پێویستی بە دەستێوەردانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و بانکی نێودەوڵەتی هەیە بۆ نێوەندگیری نێوانیان و کارکردن بۆ رێگریکردن لە پەرەسەندنی زیاتری جەنگەکە بە دانوستاندن لەسەر پەیماننامەیەکی هاوتەریب بۆ هەردوو وڵات.
لەگەڵ ئەوەشدا، پەیمانی ئاوەکانی ئیندوس کە لە ساڵی 1960 ئەنجامدرا، وەک هۆکارێکی گرنگ بۆ پاراستنی سەقامگیری ناوچەکە دەبیندرێت. پەیماننامەکە دابەشکردنی ئاو لە نێوان هیندستان و پاکستان ڕێکدەخات و بەشدارە لە کەمکردنەوەی گرژییەکانی نێوان هەردوو دراوسێی ناکۆک، بەڵام بە بڕوای شارەزایان دوور نییە لەگەڵ سەرهەڵدانەوەی ئەم جەنگەدا، ناکۆکی لەنێوان ئەو دوو وڵاتەدا دروست ببێت لەسەر ئاوی رووباری ئیندوس.
وڵاتانی نێوەندگیر، دەبێت رێگری بکەن لە هەڵپەساردن و هەڵوەشاندنەوەی پەیماننامەی ئاوەکانی ئیندوس، ئەگەر رێگری لە رۆشتنی ئاو بکرێت لە هیندستانەوە بۆ پاکستان، دوور نییە حکومەتی پاکستان بکەوێتە ژێر فشارەوە و پەنا بۆ کردەوەی سەربازیی گەورەتر ببات وەک، چەکی ئەتۆمی.
کاردانەوەی پاکستان لە ئەگەری گرتنەوەی رووبارەکە، زۆر توند دەبێت. ڕووباری ئیندوس نزیکەی لەسەدا 80ی کشتوکاڵی ئاودێری پاکستان دابین دەکات، کشتوکاڵی پاکستان، نزیکەی ٪25ی بەرهەمی ناوخۆیی وڵاتەکە پێکدەهێنێت و ٪65ی هێزی کاری تێدا بەکاردێت.
لینا بەدری، هاوکار لە پرۆگرامی ئاسایشی نێودەوڵەتی دەڵێت: هیندستان لە ئێستادا هیچ توانایەکی نییە بۆ سنووردارکردنی دەستڕاگەیشتن بە ئاو لەلایەن پاکستانەوە، چونکە پەیماننامەی ئاوەکانی ئیندوس رێگری لە هیندستان دەکات لە دروستکردنی بەنداو.
لە ئەگەری هەڵپەساردنی پەیماننامەکە، ئەگەر هیندستان بەنداویش دروست نەکات، بە رشتنی نیشتووی کۆگاکان دەتوانێت زیانێکی زۆر بە رووبارەکە بگەیەنێت بەشێوەیەک کە وڵاتی پاکستان نەتوانێت سوود لە بەکار‌هێنانی ئاوەکەی ببینێت.
بەپێی راپۆرتی میدیاکان، هیندستان لە ئێستاوە دەستیکردووە بە جێبەجێکردنی ئەم پرۆسەیە.
پەیماننامەی ئاوەکانی ئیندوس، پەیماننامەیەکی دابەشکردنی ئاوە لە نێوان هیندستان و پاکستان کە لەلایەن بانکی جیهانییەوە ڕێکدەخرێت بۆ بەکارهێنانی ئاوی ڕووباری ئیندوس و لقەکانی لەلایەن هەردوو وڵاتەوە.
ئەم ڕێککەوتنە، لە 19-9-1960، لە شاری کەراچی، لەلایەن جەوهەرلال نەهرۆ، سەرۆک وەزیرانی هیندستان و ئەیوب خان، سەرۆکی پاکستان واژۆ کراوە. لە 23-4-2025، حکومەتی هیندستان پەیماننامەکەی هەڵپەسارد، بەهۆی هەبوونی نیگەرانییەکانی ئاسایشی نەتەوەیی و گومانی پشتیوانی پاکستان لە تیرۆرستی پاڵپشتیکراو لەلایەن پاکستانەوە.

جەنگی هیندستان و پاکستان سەر دەکێشێت بۆ جەنگی ئاو؟

رۆژی چوارشەممە 23ی نیسانی 2025، رۆژی نزای نیشتیمانی لە کوردستان و لە هەولێر بەڕێوەچوو، کە ئەوەش بۆ یەکەمجاربوو لە هەرێمی کوردستان رۆژی نزای نیشتیمانی بەڕێوەبچێت. رۆژی نزای نیشتیمانی بە ئامادەبوونی مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی و سەرۆکی هەرێمی کوردستان و ژمارەیەکی بەرچاو لە بەرپرسانی باڵا، سەرکردەکانی عێراق، هەرێمی کوردستان، جیهان، پەرلەمانتارانی وڵاتان، نوێنەر و نێردەی وڵاتان بەڕێوەچوو، سەرەڕای ئەوەی لە سەرەتادا بە خوێندنەوەی ئایەتێکی قورئانی پیرۆز دەستیپێکرد، بەڵام مەراسیمەکە تووشی رەخنەیەکی زۆر بووەوە لەلایەن هاوڵاتییانەوە. رۆژی نزای نیشتیمانی لەلایەن رێبەرانی ئایینی ئیبراهیمییەوە رێکخراون و مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1952 لە سەردەمی سەرۆکی ئەوکاتی ئەمریکا، هاری ترومان وەک رۆژێکی فەرمی ناسێنرا، بەڵام لە ساڵی 1988 لەژێر سەرۆکایەتی ڕۆناڵد ڕیگەن، یاسای ڕۆژی نزای نیشتیمانی پەسەندکرا کە ڕۆژەکەی دیاریکرد وەک یەکەم پێنجشەممەی مانگی ئایار. بە وتەی رێبەرانی ئایینی ئیبراهیمی، پێغەمبەر ئیبراهیم (درودی خودای لێبێت) لەسەر یەك ئاین بووە كە ئەویش كۆكەرەوەی ئیسلام و جولەكە و مەسیحییەتە، بەڵام لەلای موسڵمانان ئەوە قسەیەکی هەڵەیە و هیچ بنەمایەكی نییە، چونكە خودا لە ئایەتی 67ـی سورەتی ال عمراندا دەفەرموێت: "ئیبراهیم نە یەهودی بووە نە نەسرانی، بەڵكو مسوڵمانە و لەو كەسانە نییە كە هاوەڵ بۆ خودا پەیدا دەكەن". یەکێتی جیهانیی زانایانی موسڵمان پێشتر هۆشداریی لەبارەی ئایینی ئیبراهیمییەوە دابوو، هەروەها هۆشدارییان داوەتە حكومەتە ئیسلامییەكان لە چوون بەدەم ئەم بانگەوازەوە و دەڵێن: "وێنای دوژمنكارییەكی بێ‌ ئابڕوو و بێ‌ پەروا دەكات لەسەر باوەڕی گەلانیان، لە هەمان كاتدا لێدانە لەو متمانەیە كە گەلان بەخشیویانە بە حكومەتەكانیان، هەڵگیرساندنی ئاگری دووبەرەكی و فیتنەیە لە نێوان موسڵماناندا". پێشتر، دەوڵەتی شانشینی ئیماراتی یەكگرتوو، بەفەرمی دینی دەوڵەتی لە ئاینی ئیسلامەوە بۆ ئاینی ئیبراهیمی گۆڕی و كارەكەش لە جیهانی ئیسلامیدا توڕەیی و نیگەرانی زۆری لێکەوتەوە. عەلی قەرەداخی، ئەمینداری گشتی یەكێتی جیهانیی زانایانی موسڵمان بەیاننامەیەكی توندی بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند: "ئەو ئاینە بەناو ئیبراهیمییە حكومەتی دەوڵەتی ئیماراتی عەرەبی یەكگرتوو بە هاوكاری ئیسرائیل ناساندوویەتی و ئیقراری پێكردووە، ئاینێكی داهێنراوە و پیلانە دژی ئیسلام". کاتێک قورئانی پیرۆز لەلایەن خوداوە بۆ محەمەد (درودی خودای لێبێت) دابەزی، وەک کۆتا دین، ئیسلامی بۆ مرۆڤایەتی دیاریکرد و محەمەدیشی وەک کۆتا پەیامبەری دیاریکرد، بۆیە لەلای موسڵمانان ئیسلام دینی یەکتاپەرستییە و محەمەدیش کۆتا پەیامبەری خودایە بۆ گەیاندنی پەیامی یەکتاپەرستی. ئەمە لە کاتێکدایە، 23ـی ئەم مانگە، لە هەرێمی کوردستان و لە هەولێری پایتەخت، بۆ یەکەمجار رۆژی نزای نیشتیمانی بەڕێوەچوو، ئەمەش ترسی لای موسڵمانانی هەرێم دروستکردووە کە ئایینی ئیبراهیمی جێگەی ئایینی ئیسلام بگرێتەوە و لەلایەن حکومەتەوە بکرێت بە ئایینی سەرەکی.

ڕۆژی نزای نیشتیمانی چییە و چ پەیوەندییەکی بە ئایینی ئیبراهیمییەوە هەیە؟

نوبین nubbin، نوێترین نەوەی تەکنەلۆجیای سەردەم، کە ڕاستی دەگۆڕێت بۆ خەیاڵ، بەجۆرێک، جیاکردنەوەی لە ڕاستی کارێکی ئەستەم دەبێت.
کۆمپانیای TCKRبەرهەمێکی جیاواز دەخاتە بازاڕەوە، بە ناوی نوبین، کە بەرهەمێکە بەکارهێنەر کاتێک بەکاریدەهێنێت، دەکەوێتە خەیاڵەوە و ئامێرێکە بۆ یاریکردن، بەکارهێنانی سۆشیال میدیا، بیرکەوتنەوەی ئەو یادەوەرییانەی لە یاد چوون و گەڕان بەناو دونیای خەیاڵدا بەکاردێت، دوور لە جەنجاڵیی دەووروبەری.
<img src="https://scontent.fisu3-1.fna.fbcdn.net/v/t1.15752-9/491007105_688427850319087_9090351785032082483_n.jpg?stp=dst-jpg_s600x600_tt6&_nc_cat=107&ccb=1-7&_nc_sid=0024fc&_nc_eui2=AeFLpLfrZXu7asc1r9GcgSoh47hh3lvcAx7juGHeW9wDHrWh9kMqo7qLEtWmWuSbDtD3qjzG_MtqrIJ20hYzYxEH&_nc_ohc=DJSPWmHUZqgQ7kNvwH1CSOo&_nc_oc=AdkMylk0SQlSZfx_FlSsF-dri2ZxeBeLoqNoK-blaFN3RxKBq7edU0jsccJdtxhu_PE&_nc_zt=23&_nc_ht=scontent.fisu3-1.fna&oh=03_Q7cD2AG3GozrYS-xTcxND_2Ab2ZPaMbmFKffJ8J0S762hDUzDg&oe=6830142B" alt="undefined" style="height: auto;width: auto"/>
نوبین، ئامێرێکی بچووکی شێوە بازنەیی ڕەشە و بە دوگمە و سیستمی دەنگی، کۆنترۆڵدەکرێت، لەکاتی بەکارهێناندا چاوی کەسی بەکارهێنەر سپی دەبێت. پێشتر ئامێرەکە لە زنجیرەدرامای ئەمریکییblack mirror دابەکارهاتووە، بەڵام لەئێستادا نوبین سۆشیال میدیاکانی تەنیوە و لەلایەن چەند کەسێکی بەناوبانگی جیهانییەوە تاقیکراوەتەوە و ڤیدیۆکانییان لە پلاتفۆرمەکانی وەک تیکتۆک و یوتیوب بڵاوکردووەتەوە، کە بووەتە جێگای سەرنجێکی زۆر لای خەڵک.
جێگای باسە، هەندێک لە خەڵک ئەم ئامێرە ڕەتدەکەنەوە و بە کاڵایەکی بازرگانی ناوی دەبەن، ئاماژە بەوەدەکەن هیچ ئامێرێ نییە بتوانێت بتگەڕێنێتەوە بۆ ڕابردوو و ئەوە کارێکی ئەستەمە و کۆمپانیای بەرهەمهێنەر دەیەوێت بەم شتانە خەڵک فریوبدات.
<img src="https://scontent.fisu3-1.fna.fbcdn.net/v/t1.15752-9/491014122_665148779460865_2544060815569333457_n.jpg?stp=dst-jpg_p526x395_tt6&_nc_cat=104&ccb=1-7&_nc_sid=0024fc&_nc_eui2=AeFwBQZQqNloe-GjE4kfz7-4s5rxbOfsxbmzmvFs5-zFuR2fQ8pvk38M4d0YP5RC40V7IaZ59RXLXMl2du9lTAc7&_nc_ohc=QOVy6BcWkt0Q7kNvwF9KM7d&_nc_oc=AdlU8HNGgSmoxA2qg_rWvWFflYOe3xYa-REShhKcsVth5Tj6DKzZyXG4zt7Yy9bPiPk&_nc_ad=z-m&_nc_cid=1501&_nc_zt=23&_nc_ht=scontent.fisu3-1.fna&oh=03_Q7cD2AE8o0sI5mZXaPPKzqhRgMgSIivIRsQma_JBFfjOqYwSrA&oe=682FF53A" alt="undefined" style="height: auto;width: auto"/>

ئەو کەسانەی نوبین بەکاردەهێنن چی دەبینن؟

بەشێوەیەکی گشتی، بەکار‌هێنەرانی نوبین، لەدوای بەکارهێنانی ئامێرەکە باس لەوەدەکەن، هەر یەکەیان لە دونیایەکی جیاوازی خەیاڵدا ژیاون، وەک (گەڕاوەنەوە بۆ دونیای منداڵی، ژیان لە بۆشایی ئاسمان، بینینی ئەو کەسانەی مردوون، ئەزمونکردنی ژیانی ئاژەڵان...)
بەکارهێنەر چۆن دەتوانێت لە دونیای خەیاڵەوە بگەڕێتەوە دونیای ڕاستی؟

بەو پێیەی ئەم ئامێرە بە دوگمە و سیستمی دەنگی کۆنترۆڵدەکرێت، بەکارهێنەر دەتوانێت بە دەنگ یاخود دوگمە، بگەڕێتەوە بۆ دونیای ڕاستی.
تایبەتمەندییەکانی نوبین و بەراوردکردنی بە تەکنەلۆجیای VR:

- نوبین ئامێرێکە بۆ وێناکردنێکی خێرا کە لە دونیای ڕاستەقینەوە، دەتباتە دونیای خەیاڵ، بە کوالێتیی دەنگ و ڕەنگی بێوێنە، بەجۆرێک، کەسەکە بەتەواوی هەست بەو خەیاڵە دەکات.
- نوبین و VR، یان Virtual Reality تا ڕادەیەک لێکچوون
ڤی ئاڕ چاویلکەیەکە، کە زیاتر لە بواری گەیمینگ بەکاردەهێندرێت و کەسی بەکارهێنەر، بەتەواوی هەست دەکات کە کەوتووەتە ناو ئەو یارییەوە، بەڵام وەک کۆمپانیای بەرهەمهێنەری نوبین باسیدەکات، نوبین زۆر ڕاستەقینەترە و کوالێتیی دەنگ و وێنەی ڕوونترە.
بەکارهێنانی نوبین لە ڕووی سەلامەتییەوە:

کۆمپانیای بەرهەمهێنەر دڵنیایی دەدات لەوەی تەکنەلۆژیاکە بێزیانە، بەڵکو بۆ پاراستن، باشکردن و بەرزکردنەوەی بیرەوەریی مرۆڤ بەرهەمهێندراوە و سەلامەتیی بەکارهێنەریان لەبەرچاوگرتووە.
هەندێک کاریگەریی لاوەکی کە نوبین لەسەر بەکارهێنەرانی دروستیدەکات:

بەکارهێنەران لەکاتی بەکارهێنانی نوبیندا، بەشێوەیەکی کاتی ڕەنگی چاویان دەگۆڕێت بۆ نیمچە سپی، هەندێک لەو بەکارهێنەرانە، هەندێک نیشانەی وەک: ناڕەحەتی، سکچوون، سەرگێژخواردن، سەرئێشە، سڕبوون، یان هەستکردن بە گرژی یان فشاری مێشک دەبن. بۆیە کۆمپانیای بەرهەمهێنەر داوادەکات، ماوەیەکی زۆر بەکارنەهێندرێت.
جێی باسە، کۆمپانیای TCKR Systems کە بەرهەمهێنەری نوبینە، کۆمپانیایەکی تەکنەلۆجیی بەریتانییە، لە سەرەتاکانی ساڵی 1980 دامەزراوە، کۆمپانیاکە زیاتر سەرنج دەخاتە سەر کارکردن لە بواری تەکنەلۆجیای خەیاڵی.
<a href="https://www.youtube.com/shorts/HzwcsrWFqf4" target="_self">بۆ بینینی ساتی تاقیکردنەوەی نوبین کلیک لێرە بکە</a> .

تەکنەلۆجیایەک، خەیاڵت بۆ دەکاتە ڕاستی!

ئەمیر تەتەلوو، گۆرانیبێژێکی بەناوبانگ لە جیهان بە گشتی و لە ئێران بە تایبەتی، میلیۆنان هەواداری هەیە لە سەرانسەری جیهان و هەرێمی کوردستانیش.
ئەمڕۆ چوارشەممە، 17-4-2025، ئەسغەر جەهانگیر، وتەبێژی دەزگای دادی ئێران، ڕایگەیاند، ئەمڕۆ دەسەڵاتی دادوەری ئێران، سزای لەسێدارەدانی بەسەر "ئەمیر حسێن مەغسودلوو، ڕاپەری لاوی دیاری ئێرانی ناسراو بە ئەمیر تەتەلوو" دەرکرد.
ڕاشیگەیاند، "ئەمیر تەتەلوو بە تۆمەتی سوکایەتیکردن بە پیرۆزییەکان و پێغەمبەر سزای لەسێدارەدانی بەسەردا سەپێندراوە، ئەو سزایە تا ئێستاش لە دادگای باڵای ئێران لە ژێر تانەدایە و تا بڕیاری کۆتایی دەرنەچێت ناتوانرێت بە کۆتایی هەژمار بکرێت".
ئاماژەی بەوەشکرد، دادگای باڵا سزای پێنج ساڵ زیندانی پێشووی هەڵوەشاندەوە بەهۆی "سوکایەتیکردن بە شتە پیرۆزەکان"، پاشان دۆسیەکە ڕەوانەی دادگای باڵا کراوە، کە دوای ئەوەی دەرکەوت، کە تۆمەتەکانی لەسەر سەلمێندراون، سزای لەسێدارەدانی بۆ دەرکرا. 
ئەو بڕیارە لەسەر بنەمای ماددەی 262ی یاسای سزادانی ئێران بووە، کە بە سزای لەسێدارەدان بۆ سوکایەتیکردن بە پێغەمبەری ئیسلام "محەممەد" (د.خ) دیاریکراوە.
ئەم دۆسیەیە مشتومڕێکی بەرفراوانی لە ئێران بەدوای خۆیدا هێناوە، ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ داوای ڕاگرتنی جێبەجێکردنی سزای هونەرمەندان و ڕۆشنبیران دەکەن بەهۆی دەربڕینی بیروڕای خۆیان یان بەشداریکردنییان لە چالاکییە هونەرییەکان.
ئەمیر حسێن مەغسودلوو، ناسراو بە (ئەمیر تەتەلوو) لە ساڵی 1987 لە تاران لە دایکبووە، لە ساڵی 2003، دەستی بە کاری هونەری کردووە و بە شێوازی ڕاپ گۆرانی وتوە و بە یەکێک لە گۆرانیبێژە بەناوبانگ و مشتومڕاوییەکان و "کەسایەتییە ناودارەکان" لە ئێران ناسراوە.

هۆکاری دەستگیرکردنەکانی تەتەلوو:-

1- ئەو گۆرانیبێژە لە ساڵی 2013 لەلایەن پۆلیسی ڕەوشتی کۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە دەستگیرکرا.
2- جارێكیتر، لە ساڵی 2016، زیاتر لە دوو مانگ بە تۆمەتی "تێکدانی بیر و ڕای گشتی و بڵاوکردنەوەی گەندەڵی و کاری نەشیاو" دەستگیرکرا.
3- لە ساڵی 2018 لەلایەن پۆلیسی تورکیاوە بە تۆمەتی "پێشێلکردنی ڕێنماییەکانی ڤیزا" دەستگیرکرا.
4- تەتەلوو لە ساڵی 2019 جارێکی تر دەستگیرکرایەوە لەلایەن پۆلیسی ڕەوشتی کۆماری ئیسلامیی ئێران و ئەمجارەیان زیاتر لە دوو مانگ زیندانیکرا.
5- لە ساڵی 2020، دوای ئەوەی بانگەشەی بۆ شوێنی "کاری نەشیاو" کرد و داوای لە کچانی تەمەن 15 بۆ 20 ساڵ کردبوو بێنە ناو شوێنەکەی، کە ئەمەش بە بانگهێشت کردن بۆ "کاری نەشیاو" هەژمارکرا و دەستگیرکرا.

هۆکاری داخستنی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکەی (ئینستاگرام):-
1- ڕۆژی 9ـی تشرینی دووەمی 2018، کۆمپانیای مێتا، خاوەنی ئەپڵیکەیشنی "ئینستاگرام"، ڕایگەیاند، کە هەژماری ئەمیر تەتەلووی داخستووە؛ چونكه‌ له‌ چه‌ند ڕۆژێكی پێشتردا تەتەلوو "وته‌ی سوكایه‌تی به‌ ژنان"ـی به‌كارهێناوه‌ و داوای له‌ لایه‌نگره‌ پیاوەكانی كردووه‌ "سوكایه‌تی به‌ ژنان بكه‌ن و لێیان بدەن".
بە وتەی کۆمپانیاکە، ئاسایشی بەکارهێنەرانی "گرنگترین بەرپرسیارێتی" کۆمپانیاکەیە و زۆر پابەندن لە جێبەجێکردنی یاساکانیاندا، ئەوکات تەتەلوو چوار ملیۆن شوێنکەوتووی هەبوو.
2- لە 25ـی نیسانی 2020، ئەکاونتی نوێی ئینستاگرامی تەتەلوو کە زیاتر لە 4.4 ملیۆن شوێنکەوتووی هەبوو بۆ جاری دووەم داخرا لەلایەن ئێرانەوە، ڕووداوەکە دوای ئەوە هات، کە لە چەند ستۆرییەکیدا نووسیبووی بە نیازە حەرەمخانە( کۆشک)ێک دابنێت و داوای لە کچانی تەمەن 15 بۆ 20 ساڵ کردبوو بێنە ناو کۆشکەکەی، کە بە بانگهێشت کردن بۆ "کاری نەشیاو" هەژماردەکرا.

تەتەلوو لەنێوان ژیان و مەرگدا

ئەمڕۆ بۆ یەکەمجار لە دوای نزیکەی 10 ساڵ، ئەمریکا و ئێران لە ئاستی باڵا و لە شاری مەسقەت لە عوممان کۆبوونەوە. ئەمریکا و ئێران یەکەمجار بە شێوەیەکی فەرمی لە ساڵی 1979 دوای شۆڕشی ئیسلامی ئێران کۆبوونەوە، پێش ئەوە، هیچ ناکۆکی لە پەیوەندییەکانیاندا نەبوو لەگەڵ شا محەمەد ڕەزا پەهلەوی کە هاوپەیمانی ئەمریکا بوو. لە دوای شۆڕشی ئیسلامی و گرتنی بارمتەکانی کۆنسوڵخانەی ئەمریکا لە تاران لە ساڵانی (1979-1981)، پەیوەندییەکانی هەردوو وڵات پچڕان و کۆبوونەوەی ڕاستەوخۆ و فەرمییان کەمبوونەوە. لە ساڵی 2013، کۆبوونەوەیەکی گرنگ ئەنجامدرا کاتێک جۆن کێری، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا و محەمەد جەواد زەریف، هاوتا ئێرانییەکەی بۆ یەکەمجار دوای شۆڕش کۆبوونەوە، کە دواتر بووە هۆی ڕێککەوتنی ئەتۆمی لەساڵی 2015. بە درێژایی مێژوو، پەیوەندییەکانی ئەمریکا و ئێران ئاڵۆز بوون، بەپێی سەرچاوە مێژووییەکان، کۆبوونەوە فەرمییەکانیان ئەمانە بوون: 1- سەردەمی شا (1941-1979): لەم ماوەیەدا، پەیوەندییەکان بێ ناکۆکی بوون و کۆبوونەوەی بەردەوام هەبوو، شا محەمەد ڕەزا چەندین جار سەردانی ئەمریکای کردووە. 2- دوای شۆڕشی ئیسلامی (1979): پەیوەندییەکان پچڕان دوای گرتنی بارمتەکان، ئەمەش وایکرد تا ماوەیەکی درێژ کۆبوونەوەی فەرمی لە نێوانیان نەبێت. 3- لە ساڵانی 1980 و بەدواوە: چەند کۆبوونەوەیەکی نهێنی ئەنجامدرا بۆ ئازادکردنی بارمتەکان. 4- لەساڵانی (2001 – 2003): دوای ڕووداوەکانی 11ی سێپتەمبەر، هەندێک کۆبوونەوە ئەنجامدرا سەبارەت بە ئەفغانستان. 5- لە ساڵانی (2013 – 2016): زنجیرەیەک کۆبوونەوەی فەرمی لە چوارچێوەی دانوستانەکانی ئەتۆمی ئێران کە بووە هۆی ڕێککەوتنی ئەتۆمی. 6- ساڵانی : (2019 – 2020)چەند کۆبوونەوەیەکی ناڕاستەوخۆ لە ڕێگای نێوەندگیرەکانەوە ئەنجامدرا. 7- لە ساڵانی 2022 – 2023: لەم ماوەیەدا کە ئێران و ئەمریکا دانوستانی ڕاستەوخۆیان ئەنجام نەدەدا، قەتەر وەک نێوەندگیر مامەڵەی دەکرد و دەقی دانوستانەکان لە نێوان هەردوولا لە ڕێگەی نوێنەرانی یەکێتیی ئەورووپاوە ئاڵوگۆڕ دەکرا. ئەمڕۆش لە ساڵی 2025 و جارێکیتر، ئەمریکا و ئێران بۆ دانوستان لەسەر چەکی ئەتۆم، لە شاری مەسقەتی پایتەختی عوممان کۆبوونەوە.

مێژووی دانوستانەکانی ئەمریکا و ئێران

ماوەی چەند هەفتەیەکە، لە بەنداوی تشرین و دەوروبەری، شەڕێکی قورس لەنێوان تورکیا و هێزەکانی سووریای دیموکرات دەستیپێکردووە و رۆژانە، چەندین کەس بەهۆی هێرشەکانەوە دەبنە قوربانی.
پاش رووخانی دەسەڵاتی بەشار ئەسەد لە رۆژی 27-11-2024، گرژییەکانی نێوان تورکیا و هەسەدە، زیاتر پەرەی سەند و، لەم نێوەندەشدا، ئەو شوێنەی زۆرترین جار ناوی دەهێندرێت و هاوکات گۆڕەپانی سەرەکیی شەڕەکەشە، بەنداوی تشرینە.
شوێنی جوگرافی و مێژووی بەنداوی تشرین
بەنداوی تشرین دەکەوێتە نزیک شاری منبج، 115 کیلۆمەتر لە شاری حەلەب و 80 کیلۆمەتر لە سنووری تورکیا دوورە، لە ساڵی 1999 بە ئامانجی گلدانەوەی ئاو و دەستکەوتنی وزەی کارۆئاوی لەسەر رووباری فورات، بونیادنراوە.
ئەو بەنداوە، بە دووەم گەورەترین بەنداوی سووریا دادەنرێت و توانای عەمبارکردنی 1.9 ملیار مەتر سێجا ئاوی هەیە.
لە ساڵی 2014 و لەوکاتەی دۆخی سووریا لەوپەڕی ئاڵۆزییدا بوو، بەنداوەکە لەلایەن چەکدارانی داعشەوە کۆنتڕۆڵکرا و ساڵێک دواتر، لەلایەن هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)، بە هاوکاریی هێزەکانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی کۆنترۆڵکرایەوە و تائێستاش لەژێر دەسەڵاتی هەسەدە-دا ماوەتەوە.
گرنگیی بەنداوی تشرین
لە پاش دروستکردنیەوە، بەنداوەکە بووەتە سەرچاوەی سەرەکیی ژیان و کشتوکاڵکردنی ژمارەیەکی زۆری دانیشتووانی ناوچەکە، بەشێوەیەک شارەزایان، کۆنتڕۆڵکردنی بەنداوەکە بە مانای کۆنتڕۆڵکردنی ئاسایشی خۆراکی ناوچەکە ناودەبەن.
لایەنێکی دیکەی گرنگی بەنداوی تشرین ئەوەیە کە، شارەکانی حەلەب، رەققە و حەسەکە بەیەکەوە دەبەستێتەوە و، ئەمەش وایکردووە لەڕووی سەربازییەوە، بەنداوەکە وەک هێڵێکی بەرگریی لەو ناوچانە ببینرێت، هەربۆیە هەر لایەنێک بیەوێت دەست بەسەر بەنداوەکەدا بگرێت، پێویستی بە جووڵاندنی سوپا دەبێت.
ئێستا چی روودەدات لە بەنداوی تشرین؟
ماوەی زیاتر لە مانگێکە، تورکیا لەڕێی فڕۆکە جەنگییەکانی و ئەو گروپانەشی ئاراستەیان دەکات، بە بەردەوامی بۆردومانی بەنداوەکە دەکات و جگە لەو ژمارە زۆرە قوربانییەی هەن، زۆرێکیش لە ناوچەکانی کۆبانێ و دەوروبەری بێکارەبا بوون.
شارەزایان لەئێستادا باس لەوە دەکەن، لە ئەگەری بەردەوامبوونی گرژییەکان و بۆردومانەکان بۆسەر ئەو بەنداوە، مەترسیی داڕمانی بەنداوی تشرین زیاتر و زیاتر دەبێت.
چی روودەدات ئەگەر بەنداوی تشرین دابڕمێت؟
بەپێی زۆرێک لە سەرچاوەکان، لە ئەگەری داڕمانی بەنداوی تشریندا، ئەوا کارەساتێکی گەورەی مرۆیی دەخوڵقێت و لەگەڵ داڕمانیشیدا، چەند شەپۆلێکی بەرزبوونەوەی ئاو دروستدەبێت.
شەپۆلی یەکەم/ بەهێزترینیان دەبێت و بە درێژایی 150 کیلۆمەتر ئاستی ئاو بۆ حەوت مەتر بەرز دەبێتەوە.
شەپۆلی دووەم/ بە درێژایی 400 کیلۆمتر ئاستی ئاوەکە بە بەرزایی پێنج مەتر بەرز دەبێتەوە.
شەپۆلی سێیەم/ کاریگەریی لەسەر عێراق دەبێت و ئاستی ئاوی ڕووباری فورات بۆ سێ مەتر بەرز دەبێتەوە.
بەپێی ئەو سەرچاوانە، عێراقیش بێبەش نابێت لە کاریگەریی ئەو داڕمانە و چەند شارێکی سنووری پارێزگای ئەنباریش دەکەونە ژێر کاریگەریی داڕمانی بەنداوی تشرین و تاڕادەیەک، زیانیان بەردەکەوێت.

بۆچی بەنداوی تشرین بووەتە جێی بایەخی تورکیا و هەسەدە؟

زۆرن ئەو کەسانەی کە لە مێژوودا پێشپینی ڕووداوەکانی داهاتوویان کردووە، بەڵام ڕێژەیەکی زۆر کەم لە کەسانە پێشبینیەکانیان بە ڕاستی هاتووەتە جێ، لە بەناوبانگترین پێشبینیکەرەکان وەک بابا ڤانگا، نۆسترادامۆس، لەیلا عەبدوللەتیف.

1- بابا ڤانگا - ژیان
بابا ڤانگا لە ساڵی 1911، لە شاری سترومیکا-ی وڵاتی مەکدۆنیا لەدایکبووە، پیشبینیکەرێکی نابینا بوو، کە بە پێشبینییەکانی ناوبانگێکی زۆری دەرکرد. لە ساڵی 1996ـدا، لە شاری سۆفیای بولگاریا کۆچی دوایی کردووە.
بەشێک لە پێشبینییەکانی بابا ڤانگا کە هاتوونەتە دی:
- روودانی جەنگی جیهانیی دووەم.
- کارەساتی چێرنۆبڵ.
- رووداوی هێرشەکانی 11ـی سێپتەمبەری ئەمریکا.
- پێشبینیی کردووە 44ـەمین سەرۆکی ئەمریکا، ئەفریقییەکی رەشپێست بێت؛ کە دواتر ئۆباما بووە سەرۆک.
- پێشبینیی رۆژی کۆچی دوایی خۆی.
بەشێک لە پێشبینییەکانی بابا ڤانگا بۆ ساڵی 2025:
- جەنگێکی وێرانکەر ئەوروپا دەگرێتەوە
لەم بارەیەوە، بابا ڤانگا دەڵێت: "ڕووداوێکی گەورە دەبێتە هۆی لەناوچوونی بەشێکی مرۆڤایەتی، ململانێیەکی سەخت، بەشێکی زۆر لە دانیشتووانی کیشوەری ئەوروپا لەناودەبات".

- زیادبوونی دەسەڵاتی رووسیا
ناوبراو پێشبینیی کردووە، سەرۆکی ئێستای ڕووسیا؛ کە ڤلادیمیر پوتن-ە، دووبارە وەک سەرۆک هەڵدەبژێردرێتەوە، ئەمەش هەژموونی وڵاتەکەی پتەوتر دەکات و بەردەوام دەبێت لە داڕشتنەوەی جیۆپۆلەتیکی رووسیا.

- کارەساتە سروشتییەکان 
بابا ڤانگا پێشبینی دەکات ساڵی 2025، ڕووداوی سروشتیی کارەساتبار بەخۆوە ببینێت، لەوانە (تەقینەوەی چەند گڕکانێکی گەورە)، ئەمەش دەبێتە هۆکاری لافاوێکی وێرانکەر. بابا ڤانگا بەتایبەتی جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە بوومەلەرزەیەکی وێرانکەر لە کەناری ڕۆژئاوای ئەمریکا روودەدات، بە وتەی ئەو، ئەم ڕووداوانە دەبێتە هۆی گیان لەدەستدان و ئاوارەبوونی ژمارەیەکی زۆری خەڵک.

- پێشکەوتنی زانستی
بابا ڤانگا پێشبینی دەکات، لە ساڵی 2025ـدا، زانایانی بواری تاقیگە، پێشکەوتنێکی مەزن بەدەستبهێنن، کە ئەمەش شۆڕشێکی گەورە بەرپا دەکات لە زانستی پزیشکیدا.
جێی باسە، چەند رۆژێک لەمەوبەر، ئاژانسی هەواڵی فەرمیی رووسیا، بانگەشەی ئەوەی کرد، زانایانی ئەو وڵاتە ڤاکسینێکیان بەناوی (mRNA) بەرهەمهێناوە، کە توانای هەیە پێشبگرێت، لە گەشەکردنی گرێ شێرپەنجەییەکان.

2- میشێل دی نۆسترادامۆس - ژیان
میشێل دی نۆسترادامۆس لە ساڵی 1503، لە شاری سەینت ریم-ی فەرەنسا لەدایکبووە، ناوبراو پزیشک و پێشبینیکەرێکی بەناوبانگی جیهانییە و پێشبینییەکانی، ناوبانگێکی زۆری لە جیهاندا دەرکردووە، لە ساڵی 1566، لە شاری مارسیلیای فەرەنسا، کۆچی دوایی کردووە.
بەشێک لە پێشبینییەکانی میشێل دی نۆسترادامۆس کە هاتوونەتە دی:
- شۆڕشی فەرەنسا لە ساڵی 1789-1799.
- هاتنەسەر دەسەڵات و کەوتنی ناپلیۆن بۆناپارت.
- ئاگرە گەورەکەی لەندەن لە ساڵی 1666.
- تیرۆرکردنی جۆن کەنەدی، سەرۆکی ئەمریکا لە ساڵی 1963.
- بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمی لە ساڵی 1945.

بەشێک لە پێشبینییەکانی میشێل دی نۆسترادامۆس بۆ ساڵی 2025:
- گۆڕانکاریی گەورە لە کەشوهەوادا.
- پێشکەوتنی گەورە لە بواری زانست و تەکنەلۆجیا.
- گۆڕانکاری لە هاوسەنگیی هێزی جیهانی.

3- لەیلا عەبدوللەتیف
لەیلا عەبدوللەتیف پێشبینیکەرێکی میسڕی-لوبنانییە کە لە ساڵی 1958 لە میسڕ لەدایکبووە و تائێستا لە ژیاندایە، لەم دواییانەدا، بە پێشبینییەکانی ناوبانگی دەرکردووە.
بەشێک لە پێشبینییەکانی لەیلا عەبدوللەتیف کە هاتوونەتە دی:
- پێشبینیی کرد لە سەرەتای ئەمساڵدا فڕۆکەیەک دەکەوێتە خوارەوە و سەرجەم سەرنشینەکانی گیان لەدەستدەدەن (کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەکەی رەئیسی لە مانگی پێنجی ئەمساڵدا، بە بەدیهاتنی ئەم پێشبینییە دادەنرێت).
- پێشبینیی کرد دۆناڵد ترەمپ، رووبەڕووی رووداوێکی خەمناک دەبێتەوە (لە مانگی حەوتدا لەکاتی پێشکەشکردنی وتارێکدا، هەوڵی کوشتنی ترەمپ درا، ئەمەش بە بەدیهاتنی ئەم پێشبینییە دادەنرێت).
- پێشبینیی هەڵگیرسانی شەڕی لەنێوان رووسیا و ئۆکرانیادا کردووە.

بەشێک لە پێشبینییەکانی لەیلا عەبدوللەتیف بۆ ساڵی 2025:
- پێشبینیی گۆڕانکاریی گەورە لە بواری ئابووریی جیهانی دەکات، بەتایبەتی وڵاتی میسڕ.
- پێشبینی دەکات، گۆڕانکاریی گەورە لە نرخی دراوەکاندا رووبدەن لە سەرانسەری جیهاندا.
- پێشبینیی هەندێک گۆڕانکاریی سیاسی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکات.
- پێشبینیی چەند رووداوێکی سروشتی لە چەند ناوچەیەکی جیهان دەکات، کە دەبیتە هۆکاری وێرانکاریی گەورە، بەتایبەتی بوومەلەرزەیەکی بەهێز.
لەکۆتاییدا دەڵێین، گرنگە بزانین
1- ئەم پێشبینییانە هیچ بنەمایەکی زانستییان نییە و تەنانەت هەندێک لە پێشبینیکاران، خۆیان وەک جادووگەر لەقەڵەمداوە.
2- زۆرینەی پێشبینییەکان ناڕوونن و، دەکرێت بە چەندین شێوە لێکبدرێنەوە.
3- باشتروایە لە هەر یەکێک لەو بارودۆخانەی باسکران، پشت بە لێکۆڵینەوە زانستییەکان ببەسترێت.
4- زۆرجار پێشبینییەکان لەسەر بنەمای شیکردنەوەی بارودۆخی ئێستا و رابردوو دەکرێت.
5- بەشێکی زۆر لەو پێشبینییانەی باسکران، پێشبینیی گشتین، بەجۆرێک، دەکرێت لە هەر ساڵێکدا ئەم رووداوانە رووبدەن.

پێشبینیکارانی پێشوو لەبارەی ساڵی 2025ـەوە چییان وتووە؟

هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) لە 10ـی تشرینی یەکەمی ساڵی 2015 دامەزرا، وەک هێزێکی سەربازیی هاوپەیمان لە کاتی شەڕی ناوخۆی سووریادا. 
ئەم هێزە لە چوارچێوەی هاوپەیمانێتیی نێودەوڵەتیی دژی داعش و بە پشتیوانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، دامەزرا و بارەگای سەرەکیی، لە شاری قامیشلۆی رۆژئاوای کوردستانە.
چەند یەکە و هێزێک، پێکهێنەری سەرەکیی هەسەدە-ن، کە بریتین لەمانەی خوارەوە:
- یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە)
- یەکینەکانی پاراستنی ژنان (یەپەکە)
- هێزە عەرەبییەکان
- هێزەکانی سریان-ئاشووری
- تورکمان و گروپە ئیتنیکییەکانی تر
لەئێستادا، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سووریای دیموکرات مەزڵوم عەبدی-یە، کە ناسراویشە بە (مەزڵوم کۆبانێ)، ناوبراو لە ساڵی 1967 لە شاری کۆبانێ-ی رۆژئاوای کوردستان لەدایکبووە.
بەپێی ئامارە نافەرمییەکان، تا ساڵی 2021، هەسەدە خاوەنی زیاتر لە نزیکەی 100 هەزار چەکدار بووە.
ئامانج و ستراتیژییەکانی هەسەدە، بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی ئەو هێزە بریتین لەمانەی خوارەوە:
1- بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و توندڕەوی
2- پاراستنی ناوچە کوردنشینەکان
3- دامەزراندنی سیستمێکی فیدراڵیی دیموکراتی
4- پاراستنی مافی کەمینەکان
5- گەشەپێدانی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتیان
هەسەدە، زۆرینەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، ناوچەکانی جەزیرە، فورات و دەوروبەری ڕەققەی لەژێردەستدایە، هاوکات لەپاش رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد-یشەوە، پێشبینی دەکرێت بەشێکی تری ناوچەکانی باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا بگرێتە دەست.
هاوپەیمانەکانی هەسەدە:
- ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
- هاوپەیمانێتیی نێودەوڵەتیی دژی داعش
- هێزەکانی ئەوروپا
پەیوەندییە ئاڵۆز و ناکۆکەکان:
- تورکیا
- حکومەتی ناوەندی سووریا (لەماوەی دەسەڵاتی ئەسەد-دا)
- ئۆپۆزسیۆنی سووری
هەسەدە ڕۆڵێکی بەرچاوی هەبووە لە شەڕی دژی داعش و گۆڕانکارییە سیاسییەکانی سووریا تا ئەم ساتە و لەئێستاشدا، بە یەکێک لە هێزە کاریگەرەکانی ناوچەکە ناودەبرێت.

هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) بناسە 

بەشار حافز ئەل-ئەسەد لەدایکبووی 11ی ئەیلوولی 1965ـە، سیاسەتمەدارێکی سوورییە و هاوکات ئەفسەرێکی پێشووی سوپای ئەو وڵاتە بووە، لە تەمووزی ساڵی 2000ـەوە، تاوەکو لابردنی لە رۆژی 8ـی کانوونی یەکەمی 2024، نۆزدەیەمین سەرۆککۆماری سووریا بووە. هاوکات، سەرۆکی فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی سوریا و سکرتێری گشتیی فەرماندەیی ناوەندی حیزبی بەعسی سۆسیالیستی عەرەبی بوو.
پێش گرتنەدەستی دەسەڵاتی سەرۆککۆمار لەلایەن بەشارەوە، حافز ئەل-ئەسەدی باوکی سەرۆککۆمار بوو، کە ماوەی سەرۆکایەتییەکەی لە ساڵی 1971 تا مردنی لە ساڵی 2000 بوو.
کەسایەتیی بەشار ئەسەد:
بە پێچەوانەی برا و خوشکەکانی، بەشار ئەسەد لە منداڵیدا کەسایەتییەکی بێدەنگ و لەسەرخۆی هەبوو و لەناو هاوڕێکانیدا، بە کەسێکی "قسە نەرم" وەسف دەکرا، بەجۆرێک، زۆرێک لە هاوڕێکانی باسیان لەوەکردووە، لە زانکۆ بە کەسێکی ترسنۆک ناسرابوو و خۆی لە چاو دوور دەخستەوە و بە دەنگێکی نزم قسەی دەکرد.
جگە لەمانەشی کە باس کران، بەشار گرنگیی بە سیاسەت و بواری سەربازی نەدەدا. بەجۆرێک بە وتەی خۆی، لە ماوەی سەرۆکایەتییەکەی باوکیدا، تەنیا یەک جار چووەتە ناو نووسینگەکەی باوکی.
لە پزیشکێکەوە بۆ ترۆپکی دەسەڵات:
ئەسەد لە دیمەشقی پایتەخت لەدایک بووە و گەورە بووە، لە ساڵی 1988 کۆلێژی پزیشکیی زانکۆی دیمەشق-ی تەواوکردووە و وەک پزیشک لە سوپای سووریا دەستبەکاربووە. چوار ساڵ دواتر و لە ساڵی 1992، لە نەخۆشخانەی وێسترن ئای، لە لەندەن لەبواری پزیشکیی چاو کاری کردووە.
لە ساڵی 1994، دوای ئەوەی برا گەورەکەی، باسل ئەسەد لە ڕووداوێکی هاتوچۆدا گیانی لەدەستدا، ئەسەد چووە ناو ئەکادیمیای سەربازی و لە ساڵی 1998ـدا، بەرپرسی داگیرکردنی "لوبنانی سووریا"ـی گرتە ئەستۆ. لە 17ـی تەمووزی 2000، پاش مانگێک لە کۆچی دوایی حافز ئەسەدی باوکی، بەشار ئەسەد بووە سەرۆککۆمار.
هەڵبژاردنی بەشار ئەسەد بۆ سەرۆککۆمار:
دوای مردنی حافز ئەسەد-ی باوک، لە 10ـی حوزەیرانی 2000 دەستووری سوریا هەموارکرایەوە و کەمترین تەمەن بۆ سەرۆکایەتی لە 40 ساڵەوە بۆ 34 ساڵ کەمکرایەوە، کە ئەو کاتە تەمەنی بەشار بوو. ئەسەد وەک تاکە کاندید کێبڕکێی کرد و 97.29٪ دەنگەکانی بەدەستهێنا و بووە سەرۆککۆمار.
لەو کاتەوە زنجیرەیەک هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی لە سووریا ئەنجامدراوە و سەرجەمیان ئەسەد بە زۆرینەی دەنگەکان دەیبردەوە. ئەمە سەرەڕای ئەوەی زۆرێک لە چاودێران ئەو هەڵبژاردنانەیان بە ساختە وەسف دەکرد، بەهۆی ئەوەی دوو هەڵبژاردنی پێشوو کە لە ساڵانی 2014 و 2021 بەڕێوەچوو، تەنیا لەو ناوچانە ئەنجامدرا کە لە کاتی شەڕی ناوخۆیی وڵاتەکەدا لەژێر کۆنترۆڵی خودی بەشار ئەسەددا بوون.
تۆمەتەکان:
لە ساڵی 2011، ئەمریکا، یەکێتیی ئەوروپا و زۆرینەی ئەندامانی کۆمکاری عەرەبی داوای دەستلەکارکێشانەوەی ئەسەدیان کرد، ئەمەش بەهۆی سەرکوتکردنی توندی خۆپیشاندەرانی بەهاری عەرەبی. بەهۆی شەڕی ئەوکاتەی ناو سووریا، نزیکەی 580 هەزار کەس کوژران و برینداربوون. بەگوێرەی تۆڕی مافەکانی مرۆڤی سووریا-ش، ٪90ـی ئەو کوژراوەکان، بەهۆی تەقە و هێرشەکانی هێزەکانی سەر بە ئەسەد بووە، هاوکات کوشندەترین هێرشی کیمیایی-یش، هێرشی گازی سارین بوو لە غوتە لە 21ـی ئابی 2013 کە بووە هۆی کوژرانی زیاتر لە هەزار کەس.
لە کانوونی یەکەمی ساڵی 2013، نەتەوە یەکگرتووەکان بەفەرمی بەشار ئەسەدی بە تاوانی ئەنجامدانی جەنگ تۆمەتبارکرد.
هاوکات نەتەوە یەکگرتووەکان بە هاوکاریی چەند رێکخراوێک، گەیشتووەتە ئەو ئەنجامەی کە حکومەتەکەی ئەسەد، بەرپرسیارە لە هێرشەکەی ساڵی 2017ـی خان شێخون سارین و هێرشە کیمیاییەکەی دوما لە ساڵی 2018 کە بەهۆیەوە سەدان کەس بوونە قوربانی.
لە مانگی حوزەیرانی 2014، پرۆژەی لێپرسینەوەی ئەمریکی لە سوریا ئەسەدی خستە لیستی تاوانەکانی جەنگەوە و ناردی بۆ دادگای تاوانی نێودەوڵەتی. لە ساڵی 2023، کەنەدا و هۆڵەندا سکاڵایەکی هاوبەشیان لە دادگای نێودەوڵەتی تۆمارکرد و حکومەتی ئەسەد-یان بە "پێشێلکردنی پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان دژی ئەشکەنجەدان" تۆمەتبارکرد.
لە 15ی تشرینی دووەمی 2023، فەڕەنسا فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ بەشار ئەسەد دەرکرد بەتۆمەتی بەکارهێنانی چەکی کیمیایی قەدەغەکراو لە دژی خەڵکی مەدەنی لە سوریا. بەڵام لای خۆیەوە، ئەسەد بەتەواوی ئەو تۆمەتانەی رەتکردەوە و وڵاتانی ئەوروپا بە تایبەتی ئەمریکای تۆمەتبارکرد بە هەوڵدان بۆ گۆڕین و نەهێشتنی دەسەڵاتەکەی.
کۆتایی دەسەڵات:
رۆژی 27-11-2024، گرووپە چەکدارەکانی ئۆپۆزسیۆنی سووریا بە سەرکردایەتیی ئەحمەد جۆلانی، هێرشی بەفراوانیان بۆ کۆنترۆڵکردنی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی بەشار ئەسەد دەستپێکرد و دوای کۆنترۆڵکردنی حەلەب، حەما، دەرعا، سوەیدا و قونەیترە؛ بەرەبەیانیی رۆژی یەکشەممە، 08-12-2024، چوونە ناو حومس و دیمەشق و کۆتاییان بە دەسەڵاتی 24 ساڵەی ئەسەد هێنا.

بەشار ئەسەد کێیە؟

قەڵەم، ناوی ئەو 100 کاندیدەی لایەنە جیاوازەکان ئاشکرا دەکات، کە لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان و لەسەر ئاستی هەر پارێزگایەک، زۆرترین دەنگیان بەدەستهێناوە و دەبنە ئەندامی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان.
ناو و ژمارەی دەنگی هەریەک لە پەرلەمانتارەکان بەپێی بازنەکان: 
ناو و ژمارەی دەنگی بەدەستهاتووی کاندیدە دەرچووەکان لە بازنەی هەولێر بەم شێوەیە:
هەڵگورد نەجيب عوسمان، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 18922 دەنگ
ئەحمەد محەممەد نوح، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 18677 دەنگ
ڕوژ سالار حەميد سەدرەددین، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 15968 دەنگ
شەهرام عەلی كەژو حەسەن، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 14576 دەنگ
ڤاڵا فەرید ئیبراهیم حوسێن، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 13609 دەنگ
زەمەن حەسەن ئەحمەد، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 13302 دەنگ
مەزن هيمداد ئەنوەر ڕەشيد، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 12767 دەنگ
خۆشناو سديق عەلی برايم، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 10823 دەنگ
عوسمان قادر ئیبراهیم شاهین، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 10607 دەنگ
سەعدی خدر ئەحمەد مامک، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 10329 دەنگ
نەسرەت سۆفی عەلی ئیسماعيل، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 8937 دەنگ
جەوهەر نامق سوار خزر، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 8599 دەنگ
سیروان ئەحمەد عەهودى ئەحمەد، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 8384 دەنگ
ئەڤین فەتاح حاجى مام ئۆمەر، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 5322 دەنگ
ئالان ئەسکەندەر قادر عومەر، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 4714 دەنگ
سەميرە حەسەن حەميد حەوێز، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 3703 دەنگ
پاكستان حەمەدەمين يوسف حەمەدەمين، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 3585 دەنگ
شاڵاو عەبدوڵڵا ڕەسوڵ عەلی، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 24538 دەنگ
محەممەد فەیسەڵ كەريم خان مەحموود، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 9733 دەنگ
جووتيار يوسف سەعيد ئیسماعيل، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 5682 دەنگ
هەردى سەلاحەددين ئەحمەد ڕۆستەم، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 5411 دەنگ
نيشتیمان مستەفا ئەحمەد حەمەدەمین، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 1819 دەنگ
داستان بەهرام رەسول حەسەن، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 1468 دەنگ
ديكۆ فاروق جەميل ساد، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 18531 دەنگ
كوردەوان جەمال محەممەد ئیبراهيم، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 8105 دەنگ
خالد محەممەد نادر رەشيد، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 6495 دەنگ
گۆران زاهیر عوسمان عەوڵا، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 5385 دەنگ
سەوسەن كاكە مەم محەممەد مەولود، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 1994 دەنگ
بوخاری جەمیل عەلی پیرداود، کاندیدی کۆمەڵی دادگەری کوردستان 8851 دەنگ
عەبدولستار مەجید قادر مەعروف، کاندیدی کۆمەڵی دادگەری کوردستان 7692 دەنگ
سارا موحسین قادر عەلی، کاندیدی ڕەوتی هەڵوێست 335 دەنگ
ئاڵا غائب حوسامەددين فەخری، کاندیدی بەرەی گەل 227 دەنگ

ناو و ژمارەی دەنگی بەدەستهاتووی کاندیدە دەرچووەکان لە بازنەی سلێمانی بەم شێویە:
ئومێد عەلی حەمە ساڵح، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 17442 دەنگ
میران محەممەد عەباس، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 17081 دەنگ
دێکان حەیدەر ڕەحیم عەبدولقادر، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 12332 دەنگ
هەڵمەت هۆشیار کەریم محەممەد، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 10847 دەنگ
محەممەد تەها قادر مستەفا، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 10367 دەنگ
سالار رەفیق حەسەن ئەحمەد، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 10164 دەنگ
سەرخێڵ نەجمەددین محەممەد ئەحمەد، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 7278 دەنگ
ئازاد محەممەد ئەمین حەسەن حوسێن، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 7017 دەنگ
سەرهەد محەممەد قادر محەممەد، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 6610 دەنگ
ڕەوەز ئەحمەد محەممەد مەعروف، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 6337 دەنگ
لاوین مەحموود عەلی نادر، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 6113 دەنگ
شیرین یونس عەبدوڵلا عەزیز، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 3586 دەنگ
شلێر غەفوور ساڵح رەسوڵ، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 3555 دەنگ
ئەژین ئەحمەد ڕەشید حاجی ئەمین، کاندیدی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان 2972 دەنگ
محەممەد سلێمان محەممەد ساڵح، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 20797 دەنگ
ئەکبەر غەریب ئەحمەد محەممەد، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 11679 دەنگ
مەهدی عەلی عەبدوڵلا ڕەحیم، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 8009 دەنگ
ئازاد کەریم محەممەد قادر، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 7632 دەنگ
هێشوو غەریب محەممەد فەرەج خەسرۆ، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 4108 دەنگ
عەدنان حسێن حەسەن عەلی، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 3746 دەنگ
داریوش عەلی عەبدولسەلام محەممەد، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 3574 دەنگ
خۆشی فەرەیدوون عومەر حوسێن، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 2529 دەنگ
مەرد عەلی ڕەسول خاڵە، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 2969 دەنگ
بەختیار حەمە ساڵح ئەحمەد وەلی، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 1915 دەنگ
کەژان محەممەد کەریم عەباس، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 1657 دەنگ
مستەفا عەبدوڵلا وەسو محەممەد، کاندیدی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان 9612 دەنگ
فاتح محەممەد سلێمان ئەحمەد، کاندیدی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان 6674 دەنگ
هەڵالە محەممەد ئەڵماس هەمزە، کاندیدی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان 3324 دەنگ
عومەر عەبدوڵڵا فەتاح محەممەد، کاندیدی کۆمەڵی دادگەری کوردستان 7695 دەنگ
هێرۆ عەتار حەمە ڕەشید مەحموود، کاندیدی کۆمەڵی دادگەری کوردستان 2134 دەنگ
عەلی حەمە ساڵح تەها محەممەد، کاندیدی ڕەوتی هەڵوێست 16937 دەنگ
سازگار فەریق عەبدوڵڵا محەممەد، کاندیدی ڕەوتی هەڵوێست 734 دەنگ
لاهور شێخ جەنگی، کاندیدی بەرەی گەل 11001 دەنگ
جوانڕۆ محەممەد ئەحمەد محەممەد، کاندیدی بزوونتەوەی گۆڕان 1561 دەنگ
ڕێبین محەممەد مەحموود محەممەد، کاندیدی هاوپەیمانی هەرێمی کوردستان 4453 دەنگ

ناو و ژمارەی دەنگی بەدەستهاتووی کاندیدە دەرچووەکان لە بازنەی دهۆک بەم شێوەیە:
بەهجەت عەلی ئیبراهیم مستەفا، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 23770 دەنگ
ژێهات ئیبراهيم عەلی مەلۆ، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 14830 دەنگ
ڤەهێل شێروان عەبدولواحید مەلۆ، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 13654 دەنگ
ڕێناس عیزەت عارف عەبان، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 11837 دەنگ
سەردار خەليل عەلۆ سلێمان، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 11780 دەنگ
ئیبراهیم محەممەد ساڵی نەعمۆ شەریف، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 11453 دەنگ
سەليم شەعبان محەممەد تاهر سادق، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 11437 دەنگ
بنستانی عیسمەت دينۆ بێری، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 11301 دەنگ
كەلحی محەممەد كەلحی تاهر، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 11263 دەنگ
جەگەر عەبدولعەزیز عەلی ئەمین، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 10892 دەنگ
باسل عەزە ڕەمەزان عەبدوڵڕەحمان، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 10273 دەنگ
برزۆ عەبدی ئەحمەد عەبدی، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 10251 دەنگ
وشيان خدێدا ئۆمەر ساڵح، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان9617 دەنگ
ڤەژين عەبدولڕەحمان محەممەدەمین حاجی، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 9168 دەنگ
هاڤين سەعيد خزر عومەر، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 8762 دەنگ
ڕۆژان جەبار محەممەد حوسێن، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 8646 دەنگ
ژيان سەڵاحەددین عيسا ئەحمەد، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 8107 دەنگ
ڕۆژان زيوەر محەممەدەمین مەولوود، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 7030 دەنگ
شڤان سەعيد عومەر سەعيد، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 17482 دەنگ
سيپان سالم حەسەن محەممەد سەعيد، کاندیدی جوڵانەوەی نەوەی نوێ 7382 دەنگ
ئیسلام سەعدی عەلی مامک، کاندیدی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان 9716 دەنگ
هەڵز ئەحمەد محەممەد حەسەن، کاندیدی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان 4040 دەنگ
ڤەژين ديوالی رەمەزان فەتاح، کاندیدی یەکێتیی نیشتیمانی کوردستان 2513 دەنگ
بەدەل عەبدولباقی ئەبابەکر عەبدوڵڵا، کاندیدی ڕەوتی هەڵوێست 6579 دەنگ

ناو و ژمارەی دەنگی بەدەستهاتووی کاندیدە دەرچووەکان لە بازنەی هەڵەبجە بەم شێوەیە:
بارزان عوسمان محەممەد ئەحمەد، کاندیدی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان 5224 دەنگ
کاوە عەلی کەریم محەممەد، کاندیدی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان 5249 دەنگ
ژاکاو عەبدوڵڵا حەمە ساڵح میران، کاندیدی پارتی دیموکراتی کوردستان 470 دەنگ

پێنج کاندیدە دەرچووەکانی پێکهاتەی کریستیان و تورکمان لە ئاستی سێ بازنەی (هەولێر، سلێمانی و دهۆک) 
ڕامی نووری عودیش دانیال، 6753 دەنگ (پێکهاتەی کریستیان – بازنەی هەولێر)
دانا ئامانج نەجیب شەمعون، 6203 دەنگ (پێکهاتەی کریستیان – بازنەی سلێمانی)
نەجدەت نووری محەممەد عەرەب، 5664 دەنگ (پێکهاتەی تورکمان – بازنەی سلێمانی)
جەیمس حسدۆ هیدۆ داود، 5535 دەنگ (پێکهاتەی کریستیان – بازنەی دهۆک)
مونا نەبی نادر عەبدوڵڵا، 3666 دەنگ (پێکهاتەی تورکمان – بازنەی هەولێر)

سینەمای قەلەم

گەڕان بکە بۆ نوێترین فیلم و دراما جیهانیەکان لە سینەمای قەڵەم بە زمانی کوردی و بیانی

ڕاپۆرت