فارس نەورۆڵی

ڕۆژی زمانی دایک بۆ خەباتی ساڵی 1952 بەنگلادیش (ڕۆژهەڵاتی ئەوسای پاکستان پێش سەر بەخۆیی) سەرچاوەی گرتووە، کە ژمارەیەک قوتابی زانکۆی داکا دژی سیاسەتی زمانی دەوڵەتی پاکستان ڕاپەڕین، لەو ڕوداوەدا پۆلێک قوتابی بەدەستی هێزەکانی پۆلیس و سوپا کوژران ئیتر (21)ـی شوباتی هەموو ساڵێک لەلایەن نەتەوە یەکگرتوەکانەوە کرایە ڕۆژی زمانی دایک.

زمان جگە لە ئامرازی لێکگەشتنی نێوان مرۆڤەکان ناسنامەی هەر نەتەوەیەکە، ئێمەی کورد ساڵانە بە کۆمەڵێک چالاکی سنوردار یادی زمانی دایک دەکەینەوە، بەڵام نەمانتوانیوە ستراتیجێک دابڕێژین بۆ کارکردن لەسەر دروستکردنی زمانی یەکگرتوو و هیچ نەبێت زمانی نووسین، زمانی کوردی مەرجی مانەوەی کورد بوو، بۆیە دوژمنانی کورد بە بەرنامە کاریان کردووە بۆ سڕینەوە و قەدەغەکردنی زمانی کوردی، چونکە دەیانزانی هەتا کوێ زمانی کوردی هەبێت، هەتا ئەوێ جوگرافیای کوردستانە.

بۆیە پێویستە دەسەڵاتی کوردی و دامەزراوەکانی تایبەت بە فەرهەنگ و ڕۆشنبیری و کوولتور دانانی ستراتیجێک بۆ دروستکردنی زمانی یەکگرتوو بکەنە خەمی خۆیان، هەرچەندە بەداخەوە ئەمڕۆ ئەوەی خەم نەبێ خەمی زمانە، چونکە ئەوەندە کێشەی لاوەکیان بۆ کورد دروستکردووە مەسەلە سەرەکییەکانمان بیرچووەتەوە. بۆ نموونە بە بەشێک لە شەقامە سەرەکیەکانی شارەکانی کوردستان گوزەر دەکەیت دەبینیت زۆربەی تابلۆی سەر دوکانەکان بە زمانی بیانی نووسراوە، لێرەدا من ڕەگەزپەرستانە بیرناکەمەوە، بەڵام باوەڕناکەم لە هیچ وڵاتێکدا هەبێت کە زمانی فەرمی خۆت هەبێت، بەڵام تابلۆکانی دوکان و بازاڕ بە زمانێکی دیکە بێت، پێویستە ئەوەش ڕونبێت لامان ئەگەر دوێنێ زمان هێزی مانەوەی کورد بێت، ئەوا ئەمڕۆ هێزی زمان هێزی گوتاری سیاسی کورد دەبێت، بۆیە پێشنیار دەکەم لە ئایندەدا دامەزراوە پەیوەندیدارەکانی هەرێم کاری جدی بۆ زمانی یەکگرتووی کورد بکات، چونکە ئێستا لە جیهاند نزیکەی 7000 زمان هەیە و لە سەدا چلیان مەترسی لەناوچونیان هەیە، بۆیە گرنکە دەسەڵاتدارانی کورد بۆ داڕمان و لەناوچوونی زمانی کوردی زۆرباش کاربکەن و نەهێڵن ئەم زمانە بکەوێتە ژێر هەژموون و کاری لە مێژینەی دووژمنەکانی کوردەوە کە دەمێک ساڵە بە بەرنامە کار بۆ لەناوبردنی زمانی کوردی دەکەن لە کوردستانی گەورەدا. بۆمانەوەی کورد زمان دەسەڵاتە زمان ناسنامەیە.

زمان و دەسەڵات

کەوتنی هەر سیستم و دەوڵەتێکی دیکتاتۆری لە جیهاندا لە بەرژەوەندی کورددایە، چونکە بزوتنەوەی ئازادیخوازی کورد بەشێکە لە بزوتنەوەی ئازادیخوازی جیهان بەتایبەتی کەوتنی ئەو دەوڵەتانەی کوردیان لە نیشتمانی کورد دا وەک بارمتە گرتووە، ئەوکات ڕژێمێکی ناوچەکە دەکەوێ کورد چاوەڕێی ئەقڵییەتێکی نوێی حوکمڕانییە بۆ ئەوەی لەتەک کورد بە گفتوگۆ بگەنە ڕێککەوتن، بەڵام مێژوو پێچەوانەکەی دەڵێ هەرکات ڕژێمێکی نوێ دەسەڵاتی گرتەدەست لەبەرئەوەی پێویستی بە کاتە بۆ بەهێزکردنی خۆی بۆیە بە زمانێکی نەرم لەتەک کورد دەدوێت، دواتر کەوتوەتە سەرکوتکردنی کورد لە (عیراق لە ئێران لە تورکیا ) نمونەمان هەیە، ئێستا لە قۆناغێکی زۆر هەستیارداین ئەویش قۆناغی دوای بەعسی سوری و ئەسەدە، هەر چۆن ڕوخانی ئەسەد ئاسان نەبوو گەڕانەوەی سەقامگیری بۆ سوریاو سوریایەکی دیموکرات ئاسان نییە، بەڵام لە هەموو بارێکدا کەوتنی ئەسەد دەرگا ی سیاسی وئابوری گۆڕانکاری لەبەردەم کورد و ناوچەکە دا دەکاتەوە بەمەرجێ کورد وەک خۆی هەبێت باڵاتر لە حزب و ئایدۆلۆجیا ئەوا دەتوانێ سەرکەوتن مسۆگەر بکات، ئێستا ڕۆژئاوا دەکرێ لەتەک هەرێمی کوردستاندا لەزۆر کایەدا تەواوکەری یەکدی بن و کاری زۆر گەورەو مێژوویی بکەن، بەمەرجێ کەڵکەکەی خاوەنداریەتی و خۆسەپێنی لە ئەقڵی کورد دا بسڕێتەوە.

 ئێستا لە ڕۆژئاڤا دووهێز هەن بەدوو جیهانبینی جیاواز، گرنگە ئەم دوو جیهانبینیە لەیەک ئامانجدا کۆبکرێنەوە، ئێستا دووهێز (پەیەدە و ئەنەکەسە) بوونیان هەیە مێژوو پێگەو جەماوەرو هێزی خۆیان هەیە دەبێت هەردوولا ئیعتیراف بەبوونی یەکدی بکەن بۆ ئەوەی لەم قۆناغەدا لە شەڕی ئیعتیرافدا کورد براوە بێت، چونکە ئەوە واقیعەو هەیە گفتوگۆی ئەم دووهێزە بە جیا جیا لەتەک دیمەشقدا گەورەترین خاڵی لاواز دەبێت، کە دژەکانی کورد دەتوانن کاری لەسەر بکەن، دواتر پێویستە لەسەر پارچەکانی دیکەی کوردستان بەتایبەتی باکورو باشور بەرپرسانە مامەڵە لەتەک ئەو دۆخە نوێیەدا بکەن، ئەمە مەسەلەیەکی چارەنووسسازە چەلەحانەی ناو فەیسبوک نییە، لێرەدا حزبەکانی باکورو باشور لەبری دەسوەردان بۆ نفوس پەیداکردن و خاوەنداریەتی باشتروایە ڕێنمایی دروست و هاریکاری ئەرێنییان بکەن بۆ ئەوەی ئەزمونی پەرتەوازەیی باکورو باشورو ڕۆژهەڵات نەگوازرێتەوە ڕۆژئاوا، ئەگەر کاری چاکمان پێ نەکرێت دەسوەردانی خراپمان نەبێت ئەوە گەورەترین چاکەمان کردوە بۆیان، دواجار هەردوو ئەو دوو هێزەی ڕۆژئاوا ئەگەر نەکرێنەوە بەرامبەر یەکدی و بەرامبەر بە دیموکراتی کردنی پرۆسەی سیاسی، ئەوا دیمەشق ئیعتراف بە هیچ لایەکیان ناکات و تەنها بەکاریان دێنێت هەتا ئەوکاتەی لە کاردەکەون.

بۆیە بۆ هەموو کوردێک واباشە کوردبوون لەسەرووی هەموو حزب و ئایدیایەک لەبەرچاو بگرن لەوەش دڵنیابن سەرکەوتنی کورد لەهەر جێگایەک سەرکەوتنی هەموو کوردە و کەوتنی کاریگەری نەرێنی لەسەر هەموو کورد دەبێت، چونکە دوژمنانی کورد وەک تاک دژی هیچ کوردێک نییە، بەڵکو دژی کۆی کوردە وەک نەتەوە، بۆیە لەنێوان (ئەو دوو هێزە کوردییەدا) دەبێت کورد و کوردبوون لەسەروی هەموو ئایدیۆلۆجیاو حیزبایەتیەوەبێت بە دامەزراوەیی کردنی کۆی کایەکانی ژیانی سیاسی وسەر بازی و ئەمنی وپەروەردەی و دبلۆماسی، بەتایبەتی ئێستا جوڵەیەکی خێرای دبلۆماسی بەرامبەر سوریا هەیە لە ئاستی نێودەوڵەتی و هەرێمیدا گرنگە کورد بە زمانێکی هاوبەشی دبلۆماسی لەتەک جیهان و دەوروبەردا بکات، چونکە لۆژیک ئەوەمان پێ دەڵێت سەرەتا بەرەنجام دیاریدەکات ئەگەر سەرەتا بە باشی بکەینە بناغە ئەوا داهاتومسۆگەر دەبێت.

سینەمای قەلەم

گەڕان بکە بۆ نوێترین فیلم و دراما جیهانیەکان لە سینەمای قەڵەم بە زمانی کوردی و بیانی

بڵاوکراوەکانی فارس نەورۆڵی

زمان و دەسەڵات

کورد لە سوریا و ڕۆڵی کوردانی دیکە